NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE WADY WYMOWY U DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
SEPLENIENIE
Seplenienie – to nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź.
Seplenienie międzyzębowe – dziecko wymawia te głoski z językiem wsuniętym między zęby.
Seplenienie boczne – artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka. Szczelina nie tworzy się wzdłuż linii środkowej języka, lecz w częściach bocznych. Zniekształceniu ulegają głoski s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Może być zniekształcony tylko jeden szereg.
Seplenienie proste – dotyczy głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, lub ś, ź, ć, dź mogą one być zastępowane np. szkoła = skoła = śkoła.
Wśród przyczyn, które mogą powodować seplenienie, wymienia się: nieprawidłową budowę narządów mowy, upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe.
RERANIE
Reranie – to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta może być wymawiana jak l, j, r l, jako r języczkowe lub opuszczona.
Bezpośrednią przyczyną rerania jest niedostateczna sprawność ruchowa języka. Przy wymowie tej głoski język wykonuje drobne, subtelne ruchy wibracyjne. Jeśli język będzie gruby, o zbyt mocnym napięciu mięśniowym, lub przeciwnie – osłabionym, albo z wadą anatomiczną (krótkie wędzidełko) wiadomo, że ruchów tych nie wykona. Dlatego też dziecko szuka jakiegoś innego, zastępczego r.
KAPPACYZM I GAMMACYZM
Kappacyzm i gammacyzm - wadliwa wymowa k, g należy do wad artykulacyjnych, które są wynikiem nieprawidłowej pracy języka.
Głoski te są wymawiane jak t, d, zdarza się też ich opuszczanie lub wymawianie ze zwarciem krtaniowym, co przypomina chrząknięcie.
BEZDŹWIĘCZNOŚĆ
Bezdźwięczność – polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie, czyli bez drgań wiązadeł głosowych. Przy bezdźwięczności z reguły występuje obniżenie napięcia mięśniowego: wargi, policzki są wiotkie, głos jest zwykle cichy, monotonny, bezbarwny.
Przyczyną jest zwykle zaburzenie słuchu fonematycznego tzn. nierozróżnianie dźwięków o tym samym miejscu artykulacji.
NOSOWANIE
Nosowanie zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe są wymawiane jak ustne lub odwrotnie. W pierwszym przypadku mówimy o nosowaniu zamkniętym, a w drugim o nosowaniu otwartym. Przyczyną nosowania zamkniętego jest niedrożność jamy nosowo – gardłowej spowodowana przerostem śluzówki nosa, obrzękiem przy ostrych i przewlekłych stanach kataralnych, przerostem trzeciego migdałka, polipami, skrzywieniem przegrody nosa.
Przyczną nosowania otwartego są zwykle rozszczepy podniebienia, krótkie podniebienie, a także nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego.
JĄKANIE
Powstaje ono zwykle w wieku przedszkolnym, a ujawnia się wtórnie lub nasila w okresie dojrzewania. Jąkanie – najogólniej mówiąc polega na zaburzeniu koordynacji pracy narządu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.
Mowa jąkających się jest wybuchowa lub odwrotnie – monotonna, cicha, często z zaburzeniem nosowym.
Przyczyny – zachwianie równowagi procesów nerwowych na tle przemęczenia, zaburzeń snu, nadmiernie silnych podniet psychicznych, zbyt surowych lub też niekonsekwentnie stosowanych wymagań wychowawczych. Ogólny zły stan fizyczny dziecka wywołany wadliwym odżywianiem.
Bardzo ważną sprawą jest wczesne wykrycie wady wymowy i odpowiednia terapia logopedyczna.
WSPIERANIE ROZWOJU MOWY I JĘZYKA U DZIECKARADY DLA RODZICÓW
Rozmawiajcie, prowadźcie z dzieckiem stały dialog wg zasady „Nie mów do dziecka, ale rozmawiaj z nim.”
Zachęcajcie dziecko do opowiadania np. o tym, co wydarzyło się w szkole, na spacerze.
Proście dziecko o opis – nie tylko obrazka, ale prawdziwego jabłka, pieska itp.
Akceptujcie każdą wypowiedź dziecka.
Powtarzajcie głoski, sylaby, wyrazy i zdania tak, aby dziecko obserwowało Państwa w czasie mówienia.
Starajcie się, aby dziecko mówiło głośno, powoli i wyraźnie.
Odpowiadajcie na każde pytanie dziecka.
Pozwólcie robić dziecku robić miny przed lustrem – ćwicząc język, wargi i żuchwę.
Zwracajcie uwagę na prawidłowe oddychanie (wdech nosem i wydech ustami).
Czytajcie dzieciom krótkie wierszyki, rymowanki i powtarzajcie z nimi.
Na podstawie literatury opracowała
Barbara Porzezińska – logopeda
Literatura:
1. Demel Genowefa, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola Warszawa 1996.
2. Skorek Ewa Małgorzata, Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001.
3. Klimkiewicz Danuta, Siennicka – Szadkowska Elżbieta, Akademia wzorowej wymowy Kraków 2013-2014.
